Ortoreksja. Choroba zbyt zdrowego odżywiania

Ciągłe dbanie o prowadzenie zdrowego trybu życia i jedzenie właściwych posiłków może doprowadzić do obsesji. Jak upewnić się, czy dokładne sprawdzanie etykiet i staranny wybór artykułów spożywczych kwalifikuje się już jako zaburzenie? Narzędzie do zdiagnozowania tej nieprawidłowości nazywanej „ortoreksją” stworzył międzynarodowy zespół naukowców, a wśród nich polski psycholog z SWPS Katowice.

Kiedy jedzenie zaczyna dominować w życiu, a codzienna aktywność dotyczy głównie planowania, kupowania oraz przygotowania posiłków można, mówić o ortoreksji psychicznej, która jest patologiczną fiksacją na spożywanie wyłącznie zdrowej żywności. Takie osoby nadmiernie koncentrują się nie tyle na ilości pożywienia, jak ma to miejsce w przypadku np. anoreksji czy bulimii, ale głównie na jego jakości. Są zatem w stanie poświęcić dużo więcej czasu na przemyślenie i ugotowanie zdrowych posiłków, stopniowo wykluczając z codziennego jadłospisu niezdrowe, ich zdaniem, produkty. Międzynarodowy zespół naukowców: dr Anna Brytek-Matera (SWPS Katowice), Magdalena Krupa (Ogólnopolskie Centrum Zaburzeń Odżywiania), dr Eleonora Poggiogalle i prof. Lorenzo Maria Donini (Uniwersytet La Sapienza w Rzymie) adaptował narzędzie do określenia występowania obsesji zdrowego odżywiania, co ma przyczynić się do szybkiej pomocy osobom chorym.

– Prezentowane badania, dotyczące nadmiernej koncentracji na zdrowej żywności są pierwszymi tego rodzaju realizowanymi w Polsce. Udało nam się dokonać adaptacji polskiej wersji kwestionariusza opracowanego przez włoskiego uczonego prof. Doniniego – mówi dr Anna Brytek-Matera, psycholog SWPS Katowice i dodaje, że w Polsce nadal brakuje badań, które sprawdzałyby w jakim stopniu ten problem dotyczy naszego społeczeństwa. – Badając problemy zaburzeń odżywiania na przestrzeni lat mogę zaryzykować stwierdzenie, że w Polsce ortoreksja dotyczy głównie kobiet. Badania pokazują, że wśród pań chorujących na anoreksję prawie 40 proc. z nich posiada również symptomy obsesji zdrowego jedzenia. Dzięki nowemu narzędziu będzie można dokładnie zbadać ten problem – szacuje dr Brytek-Matera.

Jak wygląda adaptowane przez psychologów narzędzie? Składa się z kwestionariusza – 9 pozycji i 2 struktur, które pozwalają sprawdzić, jakie czynniki odpowiedzialne są za ortoreksję u danej osoby. – W opracowanym narzędziu padają pytania, np.: Czy wybierając produkty spożywcze kierujesz się troską o zdrowie? Czy myśli o jedzeniu niepokoją cię więcej niż 3 godziny dziennie? – podaje przykłady dr Brytek-Matera.

Dotychczas opublikowano zaledwie cztery badania, które przeprowadzono na populacji włoskiej, tureckiej, portugalskiej i węgierskiej. Ich celem było sprawdzenie, czy opracowana przez nich wersja pokrywa się z wersją oryginalną.

Jaki procent ludzi cierpi na tę dolegliwość? Jak podają naukowcy, częstotliwość występowania ortoreksji psychicznej jest różna w zależności od regionu. We Włoszech odsetek ludzi, których dotyka ten problem dotyczy głównie kobiet i według ostatnich badań wynosi ok. 58 proc., natomiast w Hiszpanii występuje rzadziej, od 0,5 proc. do 1 proc. Badania dowodzą, że największy problem z tego rodzaju obsesją mają studenci. Na Węgrzech jest to prawie 57 proc. studentów, a w Stanach Zjednoczonych od 69 proc. do 82 proc. Badania tureckie dowodzą, że u 44 proc. studentów medycyny, 46 proc. lekarzy rezydentów oraz 56 proc. artystów performerów występują zachowania ortorektyczne. Co ciekawe, austriackie wyniki pokazują, że nawet ponad 12 proc. dietetyczek posiada symptomy ortoreksji.

Jak twierdzi badaczka, polska wersja kwestionariusza jest rzetelna i może mieć praktyczne zastosowanie w pracy klinicznej z osobami uzależnionymi od dbania o własną fizyczność i odżywianie. – Obsesja zdrowego jedzenia wiąże się z selekcją żywności, i w konsekwencji długofalowej może prowadzić nie tylko do spadku masy ciała i niedożywienia, ale również do obniżenia nastroju i izolacji społecznej – konkluduje dr Brytek-Matera.

W badaniu wzięło udział 400 osób w wieku 18-35 lat, a jego wyniki zostały opublikowane w międzynarodowym czasopiśmie naukowym Eating and Weight Disorders – Studies on Anorexia, Bulimia and Obesity w 2014 roku.

ip