Ranny ptaszek czy nocny marek? Poznaj swój chronotyp
2020-10-26 08:04:30Dlaczego niektórzy zaczynają swój dzień bladym świtem i mają mnóstwo energii, a inni nie są w stanie funkcjonować bez kubka kawy z rana? Ludzie od zawsze różnili się preferowaną porą snu i aktywności życiowej. Potocznie na niektóre osoby mówi się "skowronki", a na inne "sowy". Dowiedz się, skąd wynikają różnice i poznaj swój chronotyp.
Zobacz też: Jak radzić sobie z zazdrością?
Czym jest chronotyp?
Chronotyp to słowo, które określa, kiedy dana osoba przejawia w trakcie rytmu okołodobowego skłonność do snu oraz aktywności życiowej. Na chronotyp wpływa zegar biologiczny, czyli dostosowanie funkcji życiowych człowieka do zmienności środowiska ziemskiego związanej z dniem i nocą. Rytm okołodobowy (ang. circadian rhythm) jest powiązany właśnie z nim. W trakcie jednego cyklu 24-godzinnego następuje wzrost intensywności procesów życiowych (np. temperatury ciała) w dzień oraz spadek w nocy, przy czym najniższą aktywność odnotowuje się w godzinach rannych.
Zaobserwowano, że ludzie różnią się pod względem chronotypu. Można wyróżnić dwa przeciwstawne wzory zachowania. Typ poranny, który kładzie się spać wcześnie wieczorem i budzi się wcześnie rano, osiąga maksimum swojej aktywności życiowej w ciągu dnia. Odmiennie funkcjonuje typ wieczorny, który kładzie się spać późnym wieczorem i budzi się późno w ciągu dnia, a najlepsze samopoczucie osiąga pod koniec dnia, wieczorem lub w nocy.
Zobacz też: "Nie możemy się dogadać" - nieporozumienia w komunikacji.
Geny to nie wszystko
Na chronotyp wpływa wiele czynników np. środowisko naturalne, czynniki społeczne, płeć czy wiek. Wyróżnia się, że statystycznie większe skłonności do "poranności" (ang. mornigness) będą przejawiały osoby urodzone jesienią i zimą, zamieszkujące Europę Wschodnią, Północną i Centralną, które prowadzą bardziej regularny styl życia, spowodowany np. pracą w stałych godzinach. Niewiele, ale jednak bardziej poranne będą kobiety oraz dzieci i osoby w średnim wieku.
"Wieczornością" (ang. eveningness) będą się charakteryzować mieszkańcy Europy południowej oraz urodzeni wiosną i latem. Studenci wykazują większą tendencję do wieczorności w porównaniu do swoich pracujących rówieśników. Nastolatkowie, młodzi dorośli oraz seniorzy są bardziej wieczorni niż pozostałe grupy wiekowe.
Skowronek – typ poranny
Ranne ptaszki są bardziej skore do współpracy i przejawiają większe skłonności do ugodowości. Dodatkowo, charakteryzuje je wysoki stopień wytrzymałości – łatwo się nie poddają i uparcie dążą do celu. Skowronki są wyjątkowo sumienne i pracowite. Z tego powodu, mimo że nie tak inteligentne jak sowy, ranne ptaszki będą osiągać lepsze wyniki w nauce.
Sowa – typ wieczorny
Nocne marki są otwarte na nowe doświadczenia i nie boją się wyzwań. Cechuje je ekstrawertyzm i umiejętność kreatywnego myślenia. Osoby o chronotypie wieczornym są w stanie zadawać abstrakcyjne pytania, częściej będą wykonywać twórcze zawody. Jednocześnie mają skłonność do prokrastynacji, a także działają impulsywnie. Sowy są bardziej narażone na uzależnienie od różnego rodzaju używek.
Zobacz też: Pareidolia - iluzja czy zaburzenie?
Jaki jest mój chronotyp?
Ranne ptaszki i nocne marki to przeciwstawne krańce spektrum. Możesz także mieć tylko skłonności w kierunku któregoś chronotypu albo nie być żadnym z nich. Do jednego z tych dwóch typów należy około 30-40% dorosłych ludzi. Pozostała część jest typem pośrednim (ang. intermediate type). Osoby te nie przejawiają żadnych skrajnych upodobań odnośnie pory snu i aktywności życiowej.
MN
Źródła: psychologiawpraktyce.pl; psychologytoday.com
fot. Ketut Subiyanto z pexels.com