Filmoterapia - co to jest i jak może pomóc?

Na pewno każdemu obiło się o uszy takie stwierdzenie, że kino może nie tylko zaoferować rozrywkę, ale zadziałać także terapeutycznie. W jaki sposób? Na czym polega magia kinoterapii? Czy w ogóle ten temat wart jest uwagi? W jego tajniki wprowadza nie od dziś m.in. Tomasz Raczek, teatrolog i krytyk filmowy. 

Zobacz także: recenzję emocjonalnego filmu "Rozdzieleni">>

Terapia filmem

Niewiele ludzi dokładnie wie, na czym polegałaby taka forma pracy nad sobą. Bo jak film może zmienić nasze życie, nauczyć nas czegoś? Trwa przecież tylko kilka godzin, a potem powracamy do szarej rzeczywistości. Wiadomo, że czasem porusza, wywołuje lęk, ale to wszystko. Zazwyczaj po seansie zapominamy o tym, co zobaczyliśmy i wracamy do swoich obowiązków. Pomysł na wykorzystywanie kinematografii w terapii wykorzystują najczęściej psycholodzy, którzy prowadzą zajęcia terapeutyczne w salach kinowych bądź salach przeznaczonych do tego typu inicjatyw. Rozkład zajęć obejmuje wspólny seans, a potem dyskusję, która jest najciekawsza, bo nie wiadomo, w jaką stronę pójdzie. Dzięki temu elementowi prowadzący takie zajęcia mogą poznać filmowych podopiecznych, skrywających się w cieniu. Być może okaże się, że mają coś naprawdę ciekawego do powiedzenia, a ich refleksje na temat filmu okażą się niezwykle odkrywcze. Projekcja może być także okazją do oczyszczenia się z negatywnych emocji, które w nas siedzą. Wystarczy impuls, jeden obraz czy emocjonalny bieg akcji, by się przełamać. Czasem czekamy na moment, w którym będziemy mogli podzielić się z kimś prawdą. Ilu uczestników, tyle może być opinii i to wydaje się najbardziej inspirujące dla naukowców, którzy prowadzą badania nad wpływami filmowych dzieł. 

Po seansie z większą uwagą i dystansem przyglądamy się temu, co zrobiło na nas wrażenie. Najważniejsze jest - dlaczego akurat to wywołało w nas największe emocje? Być może akurat utożsamiliśmy się z losem bohaterów bądź ich czyny wywołały u nas tak skrajne emocje, że sami byliśmy zaskoczeni swoją reakcją. Możliwość skonfrontowania swoich myśli w większej grupie jest bezcenna, każdy może wnieść coś zupełnie nowego i wpłynąć na nasze postrzeganie nie tylko filmowych postaci, ale także życia. Chodzi o przepracowanie filmu i swoich odczuć. Strona, w jaką pójdzie dyskusja, zależy od zaangażowania i samopoczucia uczestników. Podczas kinoterapii można nauczyć się odważnego wyrażania swojego zdania i podejmowania swobodnej dyskusji, która bardziej otwiera na inny punkt widzenia. Terapia jest jak medytacja, skupiamy się na tym, co tu i teraz, na swoich odczuciach. Sesja pozwala na werbalizację treści dzięki obecności społeczności. Nie zawsze trzeba coś mówić, komentować, bo nie każdy film musi nas jakoś szczególnie poruszyć. Wystarczy dać sobie okazję do przeżycia jakichkolwiek emocji w kinie. 

Czasy recenzji telewizyjnych

Kinoterapia jest "zagospodarowaniem emocji, które film wywołał". Tak w skrócie to zjawisko opisuje Tomasz Raczek. Być może ktoś kojarzy go jako prowadzącego programu "Pereł z lamusa", gdzie występował także wybitny krytyk filmowy, Zygmunt Kałużyński. To były czasy! Te emocjonujące dyskusje dwóch wielkich umysłów, jakże skrajnych w opiniach. Od śmierci Kałużyńskiego minęła już ponad dekada, a po programie zostały zgliszcza i wspomnienia dobrych telewizyjnych recenzji, których słuchało się z wypiekami na twarzy. Ten program był dobrym przykładem prowadzenia sporów na temat kinematografii.

Aktualnie na YouTube dostępny jest kanał Raczka, gdzie pojawiają się jego recenzje filmowe i serialowe. Z recenzowania przedstawień teatralnych zrezygnował już lata temu. Jego działalność przedstawia opinie składające się z dwóch części: dogłębnego nakreślenia sytuacji filmowej, przedstawienia problematyki oraz części premium, w której autor uwypukla wady produkcji bądź wspomina, co najbardziej nim wstrząsnęło. Zobaczcie sami i przekonajcie się, czy jego recenzje do Was przemawiają, bo jeśli chodzi o kwestię filmów, opinie przecież bywają różne. Jego osoba niejako stała się legendą, więc warto posłuchać choćby dla niego samego.

Medytacja kinowa

Terapia filmowa nie jest już takim młodym wynalazkiem nauki, ciągle się rozwija, staje się bardziej powszechna. Kina studyjne lub te bardziej komercyjne oferują seansy z różnego rodzaju prelekcjami. Na tereny obiektów często zapraszani są specjaliści, którzy rozmawiają z publicznością na temat zobaczonego dzieła filmowego. Niektóre z takich spotkań są czysto terapeutyczne, ofert takich "sesji" można poszukać w Internecie. Na niektórych uczelniach w ramach rozwijania specjalizacji studiuje się taki przedmiot, jak filmoterapia, która wprowadza studenta w tajniki leczniczego działania filmów. Pogłębia jego wiedzę psychologiczną na temat zapotrzebowania produkcji, które mogą pomagać .

Raczek napisał książkę "Kinopassanę: sztukę oglądania filmów" na temat wyzwalającego wpływu kina na ludzi. Czasem zdarzy się przysnąć na jakiejś produkcji i to o czymś świadczy, ale nie zawsze musi być to negatywnie odbierane doświadczenie. Za drugim podejściem można zauważyć coś nowego, ciekawszego. Paradoksalnie po krótkiej drzemce umysł odbiera film inaczej. Ta książka jest jednak typem narracji bardzo osobistej. Autor podaje tam nawet listę kultowych produkcji, które warto zobaczyć. Kto wie, może jedna z nich stanie się wyjątkową pozycją także dla czytających. Nie brakuje tam także ciekawych rozmówek ze wspomnianym wcześniej Zygmuntem Kałużyńskim, z którym łączyła Raczka przyjaźń.

Jakie są rezultaty filmoterapii?

Obecność na seansie jest dobrowolna, za każdym razem jest inaczej, czujemy coś innego i to jest w porządku. W takim przedsięwzięciu może wziąć udział każdy. Kategoria dotycząca jakości filmów nie gra tu większej roli. Ważny jest przekaz i to, w jaki sposób przeżywamy film, bo jedna produkcja może wywołać w życiu nieodwracalne zmiany, które wzbogacą nasze życie. Trzeba tylko dać ku temu okazję. W przypadku Raczka kino uratowało jego życie. Filmowi zawdzięcza uleczenie z nerwicy. Więcej informacji zdradza w wywiadzie z Karolem Paciorkiem (ma kanał na YouTube - Imponderabilia), którego mile się słucha dzięki wyczerpującym odpowiedziom krytyka. Być może i w waszym wypadku jedna produkcja coś zmieni bądź poprawi tylko humor w deszczowy dzień. Nie da się do końca przewidzieć skutków takiej terapii, gdy dzieło filmowe ogląda się po raz pierwszy, ale nie jest to przecież głównym powodem oglądania produkcji. Na nic zdadzą się spoilery, które i tak są tylko subiektywnym odbiciem myśli drugiej osoby. Pójście do kina, które zwieńczone jest rozmową, może stać się ciekawym doświadczeniem.

Warto więc podejść do kinoterapii indywidualnie i na luzie, by nie nastawiać się na spektakularne efekty. W kolejce na pewno czeka jakiś interesujący film, który może być tym ważnym, zbawiennym i niepowtarzalnym dziełem. Miłego seansu i niezwykle intrygującej dyskusji!

PJ

fot.1 Pexels.com/Luis Quintero

fot.2 screen:YouTube/Imponderabilia

fot.3 screen:YouTube/Imponderabilia