Niezdrowe skutki zdrowej diety

Matka wyklucza z diety  6 letniej córki nabiał, cukier, owoce i warzywa, żeby ta nie cierpiała na migreny. Kilkuletnie dziecko zostaje weganinem, bo rodzice uważają , że gotowane jedzenie jest niezdrowe- to najbradziej drastyczne znane przypadki skutków ortoreksji- uzależnienia od zdrowej diety.

-Nie ma nic złego w tym, że ludzie chcą się zdrowo odżywiać i eksperymentują z dietami. Z ortoreksją mamy do czynienia wówczas, gdy okazuje się, że dieta nie przynosi spodziewanych efektów, gdy osoba przywiązująca dużą wagę do jakości jedzenia twierdzi, że zdrowe posiłki uczynią ją lepszą, że rozwiążą większość jej problemów, nie tylko zdrowotnych- twierdzi Steven Bartman,lekarz, który jako pierwszy opisał i zdefiniował ortoreksję.  

Bartman wprowadził pojęcie ortoreksji w1997r na określenie obsesyjnej dbałości o zdrową dietę. Termin wywodzi sięz greckiego ortho – prawidłowy, właściwy; orexis – apetyt, pożądanie.

Siostra anoreksji
Ortorektyk stosuje restrykcyjną dietę, z której stopniowo wyklucza wszystkie produkty, które jego zdaniem nie mają odpowiedniego składu np.zawierają cukry, tłuszcz czy sztuczne barwniki. W efekcie jego dieta zamiast zdrowa jest mało zróżnicowana i zminimalizowana, co prowadzi do anemii, awitaminozy, a nawet do niedożywienia. Istotne są też społeczne skutki zaburzenia. Osoba, której obsesją staje się zdrowe żywienie nabiera nawyków podobnych do tych obserwowanych przy anoreksji. Funcjonowanie w społeczeństwie sprawia jej coraz większe trudności, co związane jest z potrzebą stałej pory posiłków o określonym składzie. Niemożliwe jest wyjście do restauracji czy kupienie przekąski w zwyklym sklepie.  Ortorektyk woli się głodzić, niż zjeść coś co uważa za niezdrowe. Walory smakowe jedzenia stają się dla niego sprawą drugorzędną, a każde odstępstwo od narzuconej diety powoduje potrzebę ukarania się np. zwiększona dawką ćwiczeń, czy odmową kolejnego posiłków, żeby „ odtruć” organizm.

Zaburzenie ma podłoże psychiczne. Daje choremu iluzoryczne poczucie bezpieczeństwa – dbam o siebie, a więc będę zdrowy.  Wpisuje się też  w potrzebę utrzymania dobrej kondycji i pięknej sylwetki.

Cienka granica
Do wstępnej diagnozy ortoreksji Bartman i Knight proponują krótki test- odpowiedź twierdząca na 4 spośród 10 pytań wskazuje na niezdrowy stosunek do jedzenia.
1) Czy poświęcasz ponad trzy godziny dziennie na myślenie o zdrowym odżywianiu?
2) Czy planujesz posiłki dzień wcześniej?
3) Czy ważniejsze jest dla Ciebie to, co jesz, niż przyjemność płynąca z jedzenia?
4) Czy wraz z poprawą jakości diety wystąpiło u Ciebie pogorszenie jakości życia?
5) Czy jesteś coraz bardziej surowy w stosunku do siebie?
6) Czy jesteś w stanie poświęcić przyjemne doznania płynące z jedzenia, aby jeść to, co uważasz za właściwe?
7) Czy uważasz, że Twoja samoocena wzrasta, kiedy jesz zdrową żywność? Czy potępiasz ludzi, którzy nie odżywiają się zdrowo?
8) Czy masz poczucie winy lub czujesz do siebie odrazę w przypadku odstępstwa od diety?
9) Czy Twój sposób odżywiania izoluje Cię od społeczeństwa?

10) Czy kiedy jesz zgodnie z przekonaniami, masz poczucie całkowitej kontroli?  

Wyniki raportu badającego skalę występowania ortoreksji w Polsce będą opublikowane do końca roku. Zmierzenie rzeczywistych rozmiarów problemu jest utrudnione ze względu na niechęć podejmowania leczenia przez pacjentów z  ortoreksją. Przeważnie nie dostrzegają oni  u siebie symptomów zaburzenia, wierząc, że stosowana dieta pomaga im dbać o wlasne zdrowie.

Monika Fołta